اتصال‌پذیری و ارتباطات

در حاشیه نمایشگاه تلکام ۱۴۰۲ دکتر سید محمد کرباسی دبیر ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم اعلام نمود که توسعه فناوری اصلی‌ ترین ماموریت ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات است. ما باید بتوانیم در راستای بومی‌ سازی و توانمندسازی شرکت‌ های داخلی گام برداشته و بازار آنها را تضمین کنیم تا بتوانند در راستای حوزه‌ های مختلف گام بردارند؛ بومی‌ سازی شبکه ملی اطلاعات از آنتن و رادیو تا شبکه‌ های انتقال داده و فیبر نوری و ماهواره و امنیت سایبری و مخابرات کوانتومی از جمله حوزه‌ هایی است که در اولویت ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات قرار گرفته است تا شرکت‌ های دانش‌ بنیان در این حوزه‌ ها ورود کنند و بتوانند تا TRL‌ های بالا و تجاری‌ سازی محصول پیش بروند.
ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات یکی از ستادهای توسعه فناوری معاونت علمی است که قرار است برای «رصد و شناسایی ظرفیت‌ ها و چالش‌ های توسعه فناوری در داخل کشور و جایگاه آن در آینده در تعامل با بازیگران مختلف این حوزه و با بهره‌ گیری از نتایج مطالعات آینده‌ نگاری فناوری با هدف تعیین اولویت‌ های کاری ستاد و مشارکت فعال در تدوین نقشه راه توسعه فناوری با هدف ارتقای همه ابعاد کارکردی نظام نوآوری فناوری» اقدام کند.
«توسعه فناوری‌ های نوظهور و تحول‌ آفرین اولویت‌ دار به منظور پاسخ به نیازمندی‌ های آینده کشور با استفاده حداکثری از همه ظرفیت داخلی زیست‌ بوم نوآوری و با توجه به ظرفیت همکاری‌ های فناورانه بین‌ المللی» ، «حمایت هدفمند از توسعه زیرساخت‌ های تحقیق و توسعه فناوری‌ های اولویت‌ دار با شناسایی و شبکه‌ سازی زیرساخت‌ های آزمایشگاهی» ، «ساخت و تأمین تجهیزات و مواد برنامه‌ ریزی و اجرای اقدامات مرتبط برای رفع کمبودها و حمایت از برنامه‌ های شتاب‌ دهی مراکز نوآوری تخصصی و سایر فعالیت‌ های کارآفرینانه مورد نیاز توسعه فناوری در کشور» از دیگر مأموریت‎ ‌ های ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات است.
برگزاری رویدادها و اجرای فعالیت‌ های ترویجی مؤثر با هدف شبکه‌ سازی میان بازیگران مختلف این حوزه و ایجاد مشروعیت در نهادهای سیاستگذار به منظور اتخاذ سیاست‌ های مناسب برای توسعه فناوری در کشور و ارتقای ظرفیت‌ های انسانی لازم و بهره‌ گیری صحیح از نخبگان علمی و سرآمدان فناوری برای توسعه فناوری‌ های اولویت‌ دار نیز  جزو مواردی است که باید محقق شود.
ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات موظف است برای بازار سازی محصولات و دستاوردهای فناورانه اولویت‌ دار با توجه به ضرورت‌ ها در مراحل مختلف توسعه فناوری و جذب مشارکت حداکثری در اجرای برنامه‌ های ملی و چند حوزه‌ ای با همکاری سایر ستادهای توسعه فناوری اهتمام جدی داشته باشد.
در همین راستا در حاشیه نمایشگاه تلکام ۱۴۰۲ و در غرفه ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات، گفتگویی با سید محمد کرباسی؛ دبیر ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌ بنیان ریاست جمهوری داشتیم. محمد کرباسی دکترای مهندسی برق (مخابرات سیستم) دانشگاه صنعتی شریف و عضو هیئت علمی و استادیار دانشکده مهندسی برق این دانشگاه بوده و تجربه بیش از ۱۵ سال فعالیت علمی، تحقیقاتی و مدیریت پروژه‌ های صنعتی در حوزه مخابرات و پردازش سیگنال را دارد.  

در ابتدا بفرمایید اهداف کلی ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات چیست؟
سید محمد کرباسی: معاونت علمی ریاست جمهوری ۲ مأموریت اصلی در حوزه توسعه دانش‌ بنیان در نظر گرفته است که یکی «توسعه فناوری دانش‌ بنیان» و دیگری «توسعه اقتصاد دانش‌ بنیان» است؛ بر همین اساس ستادها به ۲ دسته ستادهای توسعه فناوری و ستادهای توسعه اقتصاد دانش‌ بنیان تقسیم شدند.
ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات ذیل مرکز توسعه فناوری‌ های راهبردی قرار دارد و هدف و مأموریت آن این است که ظرفیت‌ ها در فناوری را شناسایی کرده و در راستای توسعه آنها قدم بردارد. این ظرفیت‌ ها در قالب دانشجویان و دانشگاه‌ ها و فضاهای آکادمیک کشور است که بعد از آن به فضای شرکت‌ های نوپا و استارتاپی رسیده و سپس شرکت‌ های دانش‌ بنیان و درنهایت صنایع و حتی نهادهای دولتی که مصرف‌ کننده فناوری خواهند بود.
برنامه‌ های ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات چند مأموریت اصلی دارد که یکی بحث رصد فناوری است که بایستی حوزه‌ های مختلف فناوری را شناسایی کنیم. موضوع دیگر، ترویج فرهنگ‌ سازی در فناوری است تا بتوانیم سواد فناوری جامعه را ارتقا دهیم که این موضوع به ستادهای توسعه فناوری مربوط می‌ شود چراکه از TRLهای پایین‌ تر بایستی کار را آغاز کنیم و زیرساخت دانش‌ آموزی و سرمایه انسانی را به این سمت سوق داده و امیدآفرینی کنیم.

دنبال کردن فناوری‌ های نوظهور در دانشگاه‌ ها و « هدف‌ گذاری و جهت‌ دهی» پایان‌ نامه‌ های دانشگاهی
ما حمایت‌ های پژوهشی از مراکز پژوهشی و مراکز دانشگاهی در قالب حمایت‌ های پایان‌ نامه‌ ، رساله‌ های دکتری و رساله‌ های پسادکتری و فرصت‌ های مطالعاتی را داریم؛ همچنین طرح‌ های پژوهشی که استادان و اعضای هیئت علمی می‌ توانند در قالب فضای دانشگاهی و آکادمیک انجام دهند که در اینجا TRL‌ های پایین مدنظر است و به دنبال آن هستیم تا فناوری‌ های نوظهور را در دانشگاه‌ ها دنبال کنیم تا پایان‌ نامه‌ ها در راستای اولویت‌ های کشور هدفگذاری و جهت‌ دهی شوند.

 "بومی‌ سازی شبکه ملی اطلاعات از آنتن و رادیو تا شبکه‌ های انتقال داده و فیبر نوری و ماهواره و امنیت سایبری، مخابرات کوانتومی" اولویت‌ های ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات
مأموریت چهارم ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات «توسعه فناوری» است که مأموریت اصلی ما نیز همین است. ما باید بتوانیم در راستای بومی‌ سازی و توانمندسازی شرکت‌ های داخلی گام برداشته و بازار آنها را تضمین کنیم تا بتوانند در راستای حوزه‌ های مختلف گام بردارند؛ بومی‌ سازی شبکه ملی اطلاعات از آنتن و رادیو تا شبکه‌ های انتقال داده و فیبر نوری و ماهواره و امنیت سایبری و مخابرات کوانتومی از جمله حوزه‌ هایی است که در اولویت ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات قرار گرفته است تا شرکت‌ های دانش‌ بنیان در این حوزه‌ ها ورود کنند تا بتوانند تا TRL‌ های بالا و تجاری‌ سازی  محصول پیش بروند.

"اعتبار مالیاتی" برنامه شماره ۱ معاونت علمی است!
مأموریت آخر بحث بازارسازی و تجاری‌ سازی محصولات است و این مأموریتی است که با همکاری ستادهای اقتصاد دانش‌ بنیان پیش می‌ بریم. ما در تعامل سازنده و مثبت با ستاد اقتصاد دیجیتال هستیم و هدف ما این است که با ستادهای اقتصاد دیجیتال هم‌ افزایی داشته باشیم. ستاد در تعامل مثبت و سازنده‌ ای با وزارت ارتباطات و اپراتورها است و با شرکت‌ های بزرگ نیز در تعامل هستیم تا بتوانند در این زیست‌ بوم ورود کرده و سرمایه‌ گذاری و نقش‌ آفرینی کنند. برنامه اعتبار مالیاتی یکی از حوزه‌ های مهمی است که معاونت تأکید زیادی بر روی آن کرده و تقریباً برنامه شماره ۱ معاونت علمی است.

در رابطه با موضوع اعتبار مالیاتی جزئیات بیشتری را بفرمایید؟
سید محمد کرباسی: اعتبار مالیاتی به این صورت است که طبق قانون جهش تولید دانش‌ بنیان، شرکت‌ ها می‌ توانند در فضای توسعه فناوری و تحقیق و توسعه سرمایه‌ گذاری کنند و به میزانی که مورد تصویب و تأیید معاونت علمی قرار بگیرد از آن سرمایه‌ گذاری به عنوان مالیات برای آنها حساب خواهد شد یعنی معافیت  مالیاتی به مقدار مشخص خواهند شد. به این دلیل که این، قابل انتقال به سال‌ های بعد نیز خواهد بود تحت عنوان اعتبار مالیاتی دیده شده است چراکه ممکن است از سقف مالیات سالیانه آنها نیز بیشتر شود.

فناوری‌ های نوظهور مدنظر ستاد که به دنبال رصد آنها است، کدام فناوری‌ ها هستند؟
سید محمد کرباسی: ارتباطات موضوعی است که مردم از قدیم با تکنولوژی‌ های آن از جمله با خطوط تلفن و تلفن همراه آشنا بودند. امروز ارتباطات به سمت نسل ۵ و نسل ۶ حرکت می‌ کند و در ارتباطات نسل5، ۵G دیگر محدود به موبایل نیست و 5G  قرار است برای هوشمندسازی و برای برخی کاربردهایی مثل متاورس، با پهنای باند بالا و تأخیرهای کم زیرساخت فراهم کند و کل شبکه مخابرات و نه فقط ارتباطات سیار را شامل می‌ شود.

فناوری ۵G از اولویت‌ های ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات است
در ایران بیش از یک سال است که ایستگاه‌ های ۵G نصب شده و بازار بسیار بزرگی دارد و فرصت بسیار خوبی است تا در توسعه ۵G از ظرفیت‌ های دانشی و فناورانه کشور به نحو احسنت استفاده کنیم تا هم برای حفظ نخبگان و هم برای جلوگیری از خروج ارز در واردات قدمی برداشته باشیم. یکی از اولویت‌ های مهم فناوری‌ های ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات را حوزه ۵G درنظر گرفتیم.

«بازار، تجاری‌ سازی و رگولاتوری» چالش حوزه اینترنت اشیا و IOT در ایران
حوزه دیگری که موضوع «اتصال‌ پذیری» به آن مربوط می‌ شود بحث اینترنت اشیا و IOT است. حوزه اینترنت اشیا از نظر فناوری، یک‌ سری چالش‌ های مهم مربوط به آن حل شده است و شرکت‌ های فعال و بالغی در این حوزه وجود دارد. چالش بسیار مهم این حوزه بحث بازار و تجاری‌ سازی و بحث‌ های رگولاتوری و قانون‌ گذاری و بحث‌ های مربوط به تعیین نرخ‌ های تعرفه‌ ها است تا سرمایه‌ گذاری در این حوزه توجیه‌ پذیر باشد؛ به عنوان مثال در بحث صرفه‌ جویی در انرژی که یکی از آورده‌ های مهم هوشمندسازی است اگر قیمت انرژی واقعی نباشد شاید از نظر اقتصادی خیلی جذاب نباشد و باید یک تصمیم حاکمیتی برای آن گرفته شود.

معضل فقر منابع انسانی در «امنیت سایبری»
حوزه سوم که محور اولویت ما است بحث امنیت سایبری است که لازمه هر ارتباطی اعم از IOT و ۵G است. حوزه امنیت سایبری یکی از حوزه‌ هایی است که در آن دچار فقر منابع انسانی هستیم اگرچه در کل اکوسیستم این معضل وجود دارد اما برنامه و اولویت ما در امنیت سایبری از جنس توجیه نهادها و ارگان‌ های مختلف درباره این موضوع است تا اهمیت بحث امنیت سایبری را درنظر بگیرند و ثانیاً تربیت منابع انسانی متخصص برای این حوزه است.  
حوزه‌ های دیگری نیز در اولویت ما قرار دارد که از جمله آنها مخابرات کوانتومی است که در همکاری با ستاد اپتیک و کوانتوم دنبال می‌ شود. بحث هوشمندسازی شبکه‌ های ارتباطی و استفاده از هوش مصنوعی که در همکاری با ستاد هوش مصنوعی دنبال می‌ شود. بحث مخابرات و ارتباطات ماهواره‌ ایاست که در همکاری با ستاد حمل و نقل پیشرفته و فضایی دنبال می‌ شود و بومی‌ سازی را نیز با ستاد اقتصاد دیجیتال و در تعامل با وزارت ارتباطات پیش می‌ رویم که یکی از حوزه‌ هایی است که جزو اولویت‌ های ما در ارتباطات است.

چند شرکت‌ دانش‌ بنیان در این حوزه وجود دارد؟
سید محمد کرباسی: ما به صورت کلی ۹۷۰۰ شرکت دانش‌ بنیان داریم و ۱۰۰۰ شرکت در حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات و ICT مشغول به فعالیت هستند.

آیا حوزه‌ های فعالیت این شرکت در ستادهای مختلف معاونت علمی همپوشانی دارد؟
سید محمد کرباسی: بله به عنوان مثال بحث « مخابرات کوانتومی» حوزه‌ ای است که ستاد کوانتوم درگیر آن است یا در ستاد اقتصاد دیجیتال، اشتراکات بسیار زیادی داریم.

در رابطه با فراخوان‌ پروژه‌ ها و گرنت‌ های بین‌ المللی ستاد توسعه فناوری‌ های اتصال‌ پذیری و ارتباطات توضیح بفرمایید؟
سید محمد کرباسی: ما همزمان با افتتاح نمایشگاه تلکام، با حضور معاون علمی رئیس‌ جمهور و رئیس مرکز توسعه فناوری‌ های راهبردی معاونت علمی بعد از افتتاحیه از ۳ توافق‌ نامه و ۱ فراخوان رونمایی کردیم. با هدف حمایت از توسعه فناوری، در TRLهای مختلف این فراخوان‌ ها اعلام شده است. در سطح پژوهشی یک بحث توافق‌ نامه همکاری در حمایت از پایان‌ نامه‌ ها و رساله‌ های دکتری را با پژوهشگاه ارتباطات امضا کردیم که فراخوان این مورد از قبل اعلام شده بود و ما صرفاً بحث همکاری را تبدیل به قرارداد کردیم.
در تجهیز آزمایشگاه‌ ها، یک قرارداد بسیار خوبی را برای تجهیز آزمایشگاه‌ های ۵G امضا کردیم. پژوهشگاه ارتباطات یک نهاد دولتی و عمومی است و در آن قرارداد شرط کردیم که خدمات خود را برای شرکت‌ های دانش‌ بنیان با تسهیلات و تخفیفات ویژه درنظر بگیرند.
در سطحی بالاتر با بنیاد ملی علم ایران و مرکز تحقیق و توسعه شرکت همراه اول یک قراردادی را امضا کردیم که طی آن از دوره‌ های پسادکتری و همچنین طرح‌ ‌های پژوهشی اعضای هیئت علمی در حوزه‌ های مختلف سرویس‌ ‌های نوین شبکه، سامانه‌ ها و تجهیزات مختلف شبکه و شبکه‌ های دسترسی رادیویی به عنوان ۳ محور اصلی حمایت خواهیم کرد.

حمایت یک میلیارد تومانی از ایده‌ های نوآورانه هسته‌ های نوپا
در مورد هسته‌ های نوپا توافق‌ نامه جدیدی با صندوق نوآوری و شکوفایی امضا کردیم که نام آن « فراخوان نوآفرین» است. ما در فراخوان نوآفرین از ایده‌ های نوآورانه‌ ایکه طی یک سال بتوانند به TRL6 برسند با همکاری صندوق نوآوری و شکوفایی تا سقف یک میلیارد تومان حمایت می‌ کنیم. در این حوزه سعی کردیم که همکاری همراه اول را برای آن دسته از طرح‌ هایی که بتوانند به بالاتر از TRL6  برسند جلب کنیم.  

قرارداد سه‌ جانبه طرح حمایت از توسعه تجهیزات رادیویی نسل جدید با عنوان « ترنج»
طرح حمایت از توسعه تجهیزات رادیویی نسل جدید با عنوان «ترنج» است که با همکاری معاونت فناوری وزارت ارتباطات و شرکت همراه اول یک قرارداد سه جانبه تا سقف ۳۰ میلیارد تومان امضا کردیم تا طرح‌ های فناورانه را با هدف رسیدن به محصول تعریف کنیم.
ما ۶ محور را در این طرح در نظر گرفتیم که این ۶ محور در شبکه ملی اطلاعات هستند که در آنها شرکتی ورود نکرده است! ماژول‌ های AAU یا ماژول‌ های BBU یا لینک‌ های رادیویی از جمله موضوعاتی هستند که در فناوری‌ های ۵G و ۶G مطرح هستند. در این طرح‌ ها فراخوان خواهیم داشت و از شرکت‌ های دانش‌ بنیان مخاطب دعوت می‌ کنیم تا در فضای بومی‌ سازی این طرح‌ ها کمک کنند.

دعوت از شرکت‌ های دانش‌ بنیان برای حضور در فب‌ لب دانشگاه تهران
یک فب‌ لب اینترنت اشیا را در یک ماه اخیر تفاهم‌ نامه مربوط به آن را امضا کردیم و به زودی در مرحله تجهیز آن ورود می‌ کنیم. این فب‌ لب در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران مستقر است و در آنجا OPEN LAB است و از شرکت‌ های دانش‌ بنیان دعوت می‌ کنیم که در آنجا حضور پیداکنند. برنامه‌ ای که در راستای ترویج این بحث داریم برگزاری هکاتون‌ های مختلف است که نخستین هکاتون امروز در نمایشگاه تلکام رونمایی می‌ شود و جایزه هر هکاتون نیز ۲۰۰ میلیون تومان است. هدف اصلی « هکاتون» ایجاد چالش و آموزش و حل مسئله فناورانه و شناسایی تیم‌ های فناورانه است.

گفتگو از علی‌ اصغر اصولی